Yüksek sıcaklıklar, Amerika Birleşik Devletleri’nde hava durumuna bağlı ölümlerin önde gelen nedenidir ve birçok ülkede bunun sonucu olarak can kayıpları yaşanıyor.
İnsan bedeni yüksek sıcaklıklara dayanabilirken, iklim değişikliğinin yol açtığı gibisi görülmemiş çok sıcaklık, ahenk sağlama yeteneğimizi zorluyor.
Isı dalgaları daha yaygın hale geldikçe, ısının neden bu kadar tehlikeli olabileceğini ve kimlerin ısıyla bağlı hastalıklar açısından en fazla risk altında olduğunu bilmek kıymetli.
Isındığında bedenimizde ne olur
Efordan yahut dışarıdaki sıcaklıktan ötürü ısınmaya başladığınızda, bedeniniz daha sıcak kanı iç organlarınızdan uzaklaştırıp daha soğuk kanı onlara hakikat hareket ettirerek kendini soğutmaya çalışır.
Bunu yapmak için iki ana tekniği vardır. Cildinizden ısıyı hür bırakmak için kan, bedeninizin çekirdeğinden etrafına yine dağıtılır. Derinin yüzeyindeki kılcal damarlar kanla dolar, bu nedenle beşerler sıcakken kızarık görünürler.
Ayrıca terlemeye başlarsınız. Ter buharlaştıkça cildi soğutur ve kanın sıcaklığını altına düşürür. Bu kan daha sonra onları soğutmak için iç organlarınıza geri döner.
Vücut, bilhassa sıcak hissetmediğiniz vakitlerde bile iç sıcaklığını korumak için her vakit bu iki tekniği kullanır.
Çok sıcak olduğunda ne olur
Hava sıcaklığı, tipik olarak yaklaşık 32 derece olan cilt sıcaklığından daha sıcak olduğunda, beden salabileceğinden daha fazla ısı kazanır.
Kuru iklimlerde, ter buharlaşması yüksek sıcaklıklarda bile bedeni soğutmaya devam edebilir, fakat nem arttıkça bu süreç daha az tesirli olur.
Çok nemli şartlarda ter buharlaşmaz; bunun yerine, cildi soğutmadan yalnızca damlar. Bu nedenle kuru ısı, nemli ısıdan daha soğuk gelebilir.
Terleme nedeniyle susuz kaldıkça kan hacminiz azalır ve kan basıncınız daha da düşer.
Isı, yaşlı yetişkinler ve diyabet üzere deveranı yahut terleme reaksiyonunu etkileyen hastalıklara sahip bireyler için 27 dereceye kadar düşük sıcaklıklardan başlayarak tehlikeli hale gelebilir. Kardiyovasküler meseleleri olan bireyler, kalp üzerindeki baskı nedeniyle bilhassa risk altındadır.
Genç ve sağlıklıysanız, süreksiz olarak yüksek ısıya maruz kalmak iç sıcaklığınızın bir yahut iki derece yükselmesine ve akabinde olağan düzeye gelmesine neden olur; Bu ekseriyetle inançlıdır, fakat sizi rahatsız edecek kadar sıcak hissettirebilir.
Ancak daha çok hava şartlarında – örneğin 40 derece ve yüzde 50 nem – bedenin iç sıcaklığı yükselmeye devam eder ve problemler ortaya çıkmaya başlayabilir.
Aşırı ısınma tehlikesi
Isı bitkinliği, ekseriyetle 38 ila 40 derece ortasında ve çoklukla dehidrasyonla birlikte yüksek bir iç sıcaklığa sahip olduğunuzda ortaya çıkar. (Ateş, bilhassa çocuklarda beden sıcaklığının bu kadar yükselmesine de neden olabilir, fakat birebir sıkıntılara yol açmaz.)
Bu noktada, kendinizi yorgun hissetmeye başlayacaksınız ve şayet bir aktivite yapıyorsanız, kaslar daha çabuk yorulur.
Bunun, beyninizden kendinizi zorlamayı bırakmanız için esirgeyici bir sinyal olduğu düşünülür, bu da ateşinizi daha da yükseltebilir. Ayrıyeten mide bulantısı, baş ağrısı, süratli kalp atış suratı ve sığ nefes alma üzere sıkıntılar da yaşayabilirsiniz.
Sıcak çarpması, beden 40 derece ve üzeri bir iç sıcaklığa ulaştığında meydana gelir. Bu noktada, kan basıncı çoklukla çok uzun müddet çok düşük seyrederek iç organların kandan ve münasebetiyle oksijenden yoksun kalmasına neden olur. Yüksek sıcaklığın kendisi de organ yetmezliğine yol açan hücre vefatına neden olabilir.
Aşırı sıcaktan etkilenen en kıymetli organlardan kimileri böbrekler, kalp, bağırsaklar ve beyindir. Beden susuz kaldığında, beyin idrar halinde sıvı kaybetmemek için böbreklere çok fazla kan dolanımını durdurmak için bir sinyal gönderir. Böbrekler süratli bir formda oksijenden yoksun kalır, bu da oradaki hücrelere ziyan verir ve böbrek yetmezliğine neden olabilir.
Aşırı süratli çalışan kalp, artan deveranın talebine ayak uyduramayınca kâfi kan alamaz ve oksijensiz kalır. Bu, potansiyel olarak ölümcül hasara neden olabilir.
Bu durum, bilhassa kalp kasını zayıflatan altta yatan şartları olan beşerler için bir telaş kaynağıdır. Bağırsaktaki hücreler ısıya bilhassa hassas görünmektedir. Çok ısındıklarında, bağırsakların duvarı parçalanmaya başlayarak bakterilerin kan dolanımına sızmasına neden olabilir.
Sıcak çarpmasının tanımlayıcı özelliği, beynin çok ısınması ve oksijensiz kalması nedeniyle baş karışıklığı ve hezeyandır.
Beynin iç termometresi üzere davranan hipotalamus, arızalanmaya bile başlayabilir ve bedenin kendini soğutması için gereken sinyali göndermeyi bırakabilir. Sonuç olarak, sıcak çarpması olan bireyler, organları içeride yanarken terlemeyi durdurabilir.
Yüksek sıcaklıklara maruz kalan bir kişinin sıcak çarpmasından etkilenmesi ve kalıcı organ hasarı yahut vefatı yaşamasının tam olarak ne kadar sürdüğü şahıstan şahsa değişir.
Sıcak havaya bir dereceye kadar ahenk sağlamak mümkündür – sıcağa alışkın olan kimi atletler, 40 derecenin üzerindeki iç sıcaklıklarda bile çalışabilirler.
Birisi sıcak çarpması semptomları yaşamaya başladığında, kişiyi çabucak soğutmak çok değerlidir; organ hasarını en aza indirmek kelam konusu olduğunda her dakika değerlidir.
Bunu yapmanın en güzel ve en süratli yolu kişiyi buz banyosuna sokmaktır. Bu mümkün değilse, onu soğuk, ıslak bezlere sarmak da yardımcı olabilir.
