Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün (MGM) web sayfasında UV indeksi “gün içerisinde, güneş tam zirvede iken yer yüzeyine ulaşması beklenen ve insan sıhhatine ziyanlı olabilecek UV radyasyon ölçüsünün, 0’dan 15’e kadar uzanan bir ölçek üzerinde sınıflandırılması” halinde tanımlanıyor.
1992’de Kanadalı bilim insanları tarafından geliştirilen indeks, daha sonra Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) ve Dünya Meteoroloji Örgütü tarafından 1994’te standardize edilerek uygulamaya geçmiş.
Cep telefonlarındaki hava durumu aplikasyonlarında da UV indeksine yer veriliyor.
UVI kıymeti ne kadar yüksekse güneş ışınlarının cilde ve gözlere vereceği ziyan da o kadar büyüktür ve hasar daha kısa vakitte gerçekleşir.
Gün içinde UV radyasonu düzeyi değişkenlik gösterir. 12.00-14.00 saatleri ortasında en yüksek düzeydedir.
UV indeksi nerelerde hangi düzeylerde?
Ekvator çizgisine yakın ülkeler yıl boyunca gün ortasında çok yüksek UV bedellerine maruz kalabilir.
Dünya Sıhhat Örgütü’ne (WHO) nazaran, Kenya’nın başşehri Nairobi’de UV düzeyi yıl boyunca 10’un üzerindedir.
İspanya’nın Akdeniz’deki Mallorca adasında Haziran ve Temmuz aylarında UV indeksi 9’u bulur.
Akdeniz’de 9-10 derecesi sık görülür.
İngiltere’de yaz aylarında olağanda 6-7 düzeyinde seyreder. Lakin şu günlerde İngiltere’nin güneyinde kimi bölgelerde UV indeksinin 9’a kadar çıkabileceği belirtiliyor.
UV indeksi neden yüksek?
BBC Hava Durumu’ndan Matt Taylor, bu durumun yalnızca havanın bulutsuz olmasından kaynaklanmadığını söylüyor.
Taylor başka nedenleri şöyle sıralıyor: “Yaz gündönümünü (21 Haziran, en uzun gün) şimdi geride bıraktık, yani Güneş tam dorukta. Ayrıyeten kuzey yarımkürede kış ve ilkbahardaki genel hava durumu nedeniyle ozon katmanının çok seviyede incelmesi kelam konusu. Bir de kuzey yarımkürede son devirlerdeki kısıtlamalar nedeniyle hava kirliliği epeyce az. Bu da UV ışınlarının dağılmasını önlüyor.”
UV indeks bedelleri ve anlamları
MGM sayfasında, ultraviyole indeks pahasının 6-7 düzeyinde olması “yüksek” UV derecesi olarak bedellendiriliyor ve bunun manası ve alınması gereken tedbirler şöyle sıralanıyor:
“İndeksin bu pahaları orta şiddette ultraviyole radyasyonu temsil eder. Olağan cilde sahip beşerler 15 dakika kadar güneşte kalabilirler. Fakat şapka ve gözlük kullanımı şiddetle önerilir. Öteki taraftan, güneşe maruz kalacak olan burun ve kulaklar kesinlikle korunmalı, dudaklara hami kremler sürülmelidir.”
8-10 aralığı ise “çok yüksek” dereceye tekabül ediyor ve şu ikazlar yapılıyor:
“Oldukça yüksek ultraviyole radyasyonu temsil eder. Ultraviyole radyasyona maruz kalarak, muhtemel mümkün ziyanlar için risk faktörü bu bedellerde fazladır. 10 dakikadan daha az bir mühlet güneşte kalınabilir. Şapka ve güneş gözlüğü üzere temel korunma araçlarının yanı sıra, dışarı çıkma zaruriliği olan beşerler kesinlikle gölgelerden yararlanmalı ve pantolon ile birlikte uzun kollu giyecekler tercih edilmelidir. İndeksin bu bedellerinde her türlü açık hava sporlarından uzak durulmalıdır.”
UV neden tehlikeli?
Sağlıklı olmak için güneşe muhtaçlığımız var. Bedenimizin muhtaçlığı olan D vitamininin büyük kısmı güneş ışınları vasıtasıyla deri tarafından karşılanır.
Ama UV ışınlarına fazla maruz kalmak bilhassa açık ciltlilerde güneş yanığına yol açar. Bu ise tek risk değildir. Uzmanlar çok UV radyasyonunun cilt kanseri ve göz kataraktına yol açtığını söylüyor.
Bu nedenle günün en sıcak saatlerinde bedeni ince giysiler, güneş kremi, şapka ve güneş gözlükleri ile korumak gerekiyor.
Ayrıca cilde ulaşan UV ölçüsünün günlük hava sıcaklığı ile pek ilgisi olmadığı, nisan ayında açık ve hafif rüzgarlı bir gündeki UV düzeyinin ağustostaki sıcak bir gündeki ile birebir düzeyde olabileceğine dikkat çekiliyor.
BBC Hava Durumu’ndan Helen Willetts, “Cildiniz 30 derecede de 20 derecede de birebir süratle yanabilir. Bulutlu günlerde de UV ışınları ince bulutlardan nüfuz eder ve hava size güneşli gelmese de hala yanabilirsiniz” diye uyarıyor.
UV’den nasıl korunuruz?
Güneşin cilde ziyan vermesini önlemek için yüksek faktörlü bir güneş kremini nizamlı aralıklarla sürmek gerekir. Bilhassa açık derililer için bu daha fazla geçerlidir.
Ayrıca güneşin tam dorukta olduğu öğle saatlerinde dışarı çıkmak tercih edilmemelidir.
Güneş gözlüğü takmak da gözleri korumak açısından ehemmiyet taşır. Uzmanlar, UV ışınlarına maruz kalmanın katarakt, kanser ve kar körlüğü üzere önemli rahatsızlıklarla temasına dikkat çekiyor.
