Kumaş tüccarı Hafız Mustafa Sümer ile İsmet Sümer’in kızı Adalet Ağaoğlu, 23 Ekim 1929’da Ankara’nın Nallıhan ilçesinde dünyaya geldi. Nüfus cüzdanında asıl ismi Fatma İnayet olan usta muharrir, üniversite yıllarında, mahkeme kararıyla ismini Adalet olarak değiştirdi.
Ağaoğlu, yazılarını evlenmeden evvel Adalet Sümer, evlendikten sonra da bir mühlet Adalet Sümer Ağaoğlu isimleriyle kaleme aldı, ayrıyeten Parker Quinck, Remüs Telada takma isimlerini da kullandı.
İlkokulu Nallıhan’da okuyan muharrir, Ankara Kız Lisesi’nde okurken birinci şiir ve yazılarını kaleme almaya başladı. Yazı ile bağını arkadaşlık olarak tanımlayan usta edebiyatçı, verdiği bir röportajda;
“YAZMAK DAİMA İÇİMDEN GELİYOR”
“Öyle bir arkadaşlık ki insan bir defa başladı mı duramıyor artık. Bir yandan da yazarak öğrendiğim kadar hiçbir yerden öğrenmedim. Artık o denli bir şey ki yazmak, sigara tiryakiliğinden daha büyük bir tiryakilik. Gerçekten. Ben elimden düşürmediğim sigarayı kolaylıkla bıraktım, hiç de aramadım. Ama yazmayı bırakamadım. Tiryakilik o dereceydi. Artık yaklaşık 2 yıldır konuttan dışarı çıkamıyorum. Tekrar de yazmadan duramıyorum. Yazmak, su içer üzere içimden geliyor daima.”
İLK ŞİİRLERİ VE TİYATRO
Liseyi bitirdiği 1946 ile 1947 ortasında Ulus gazetesinde tiyatro tenkitleri kaleme alan Ağaoğlu, 1948’de birinci şiiri “Gölgeler”in yayınlandığı Kaynak mecmuasında 1950’ye kadar şiirlerini okuyucuyla buluşturdu. Başarılı edebiyatçı, 1950’de Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Fransız Lisanı ve Edebiyatı Kısmı’nı bitirdi.
Şiirin yanı sıra tiyatro oyunlarına da yönelen Ağaoğlu, Ankara Radyosu’nda vazifeye başladığı 1951’de, birinci radyo oyunu “Aşk Şarkısı”nı yazdı. Radyoda bir müddet dramaturg olarak çalışan muharrir, daha sonra Radyo Tiyatrosu Müdürü oldu.
Başarılı yazar, 1961’de tiyatro oyuncusu ve direktör arkadaşları Kartal Tibet, Üner İlsever, Çetin Köroğlu ve Işık Sabuncu ile Ankara’nın birinci özel tiyatrosu “Meydan Sahnesi”ni kurdu, ayrıyeten Meydan Sahne mecmuasını çıkardı.
“BİR PİYES YAZALIM”
Sevim Uzungören ile kaleme aldığı “Bir Piyes Yazalım” yapıtının Ankara’da sahnelenmeye başladığı 1953’te, tiyatro konusundaki görgü ve bilgisini artırmak üzere Paris’e giden müellif, 1954’te mühendis Halim Ağaoğlu ile evlendi ve eşinin 2018’deki vefatına kadar evlilikleri devam etti.
Yazarın, yaşadığı etraftan edindiği müşahedeler üzerine kurduğu “Evcilik Oyunu” yapıtı 1963-1964 döneminde Ankara’da sahnelendi.
TRT’nin kurulmasının akabinde program uzmanı ve daire başkanlığı misyonlarında bulunan Ağaoğlu, 1971’e kadar TRT’de çalıştı.
Yazdığı oyunlarla 1960 ve 1970’li yılların önde gelen oyun müelliflerinden biri olan Ağaoğlu’nun yapıtları; Almanca, Slovakça, İngilizce, Hollandaca ve Bulgarcaya çevrildi. Ağaoğlu, kaleme aldığı oyunlarda, toplumun problemlerine, aktüel gelişmelere hassas bir hal sergiledi.
Adalet Ağaoğlu, 1970’lerden itibaren roman ve öykü yazarlığına yöneldi, “Ölmeye Yatmak” isimli birinci romanını 1973’te, “Yüksek Gerilim” isimli birinci kıssa kitabını ise 1974’te okuyucunun beğenisine sundu.
DAR ZAMANLAR
Dar Vakitler alt başlığıyla yayınlanan Ölmeye Yatmak, Bir Düğün Gecesi ve Hayır… isimli üç romanında, vakti yazdığı romanların en değerli figürü haline getiren müellif, Çağdaş Türk romanında “zaman ustası” olarak kıymetlendirilir oldu.
Unutulmaz edebiyatçı, romanlarında çoklukla aydınların sıkıntılarını ve bağlarını ele alırken, Ölmeye Yatmak’ta, cumhuriyet devrinin hâkim ideolojisinin, kentsoylu toplumsal bölümler üzerindeki tesirlerini ve tutarsızlıklarını işledi.
Yaptığı bir açıklamada, yaşadığı devirde uğradığı sansür nedeniyle tiyatro oyunu yazmayı bırakıp roman yazmaya yöneldiğini belirten usta kalem, şunları kaydetmişti:
Sayfa: 380
“KİTABIM HAKKINDA BERBAT ŞEYLER YAZDILAR”
“İlk romanım çıktığı vakit devrin en ünlü eleştirmenleri çok makûs şeyler yazdılar bu kitap için. Ama ben sokakta yürürken okurun ‘İyi ki Ölmeye Yatmak’ı yazdınız. Ne kadar öteki bir roman.’ deyip beni yoldan çevirdiği oldu. Ben okura karşı sorumluluk duydum. İnan ki sizlerin bana ne diyeceğini, en çok bunu düşünürüm. O sorumluluğu daima duydum. 90 yaşında hala duyuyorum. Bu katlandı, hiç bitmedi. Ben okurum sayesinde var oldum. Eleştirmenler sayesinde var olmadım. Biz bu türlü buluştuk.”
SİNEMAYA UYARLANAN ROMAN: FİKRİMİN İNCE GÜLÜ
Yaklaşık 20 yıl roman, kıssa ve denemeler yazan Ağaoğlu, 1991’de Çok Uzak Fazla Yakın isimli yapıtıyla oyun yazarlığına dönüş yaptı. Muharririn, Fikrimin İnce Gülü romanı, “Sarı Mercedes” ismiyle 1993’te Tunç Okan tarafından sinemaya uyarlandı. Ağaoğlu, 1996’da, parkta otururken bir otomobilin kendisine çarpması sonucu ağır yaralandı, Türkiye’de ve Türkiye dışında uzun bir tedavi periyodu geçirdikten sonra sıhhatine kavuştu.
BOL ÖDÜLLÜ ROMANCI
New York’ta 1969’da yayınlanan The Reader’s Encyclopedia of World Drama isimli tiyatro ansiklopedisinde dünya tiyatro muharrirleri ortasında anılan müellifin “Yaşamak” isimli oyunu, Fransız ve Alman radyolarında yayınlandı.
“Üç Oyun” yapıtıyla 1974’te TDK Tiyatro Mükafatını alan Ağaoğlu, “Yüksek Gerilim” ile 1975’te Sait Faik Öykü Armağanını, “Bir Düğün Gecesi” ile 1979’da Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Mükafatını, 1980’de Orhan Kemal Roman Armağanını ve Madaralı Roman Ödülü’nü kazandı.
Başarılı muharrir ayrıyeten “Çok Uzak Fazla Yakın” ile 1992’de Türkiye İş Bankası Edebiyat Büyük Mükafatını, 1995’te Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Mükafatını, “Romantik Bir Viyana Yazı” ile 1996’da Aydın Doğan Vakfı Edebiyat Mükafatını, 1997’de NTV Yılın Muharriri Mükafatını, 1999’da ise Aziz Nesin Mükafatını aldı.
Usta müellif, 14 Temmuz 2020’de hayatını kaybetti.
