Kumaş tüccarı Hafız Mustafa Sümer ile İsmet Sümer’in kızı Adalet Ağaoğlu, 23 Ekim 1929’da Ankara’nın Nallıhan ilçesinde dünyaya geldi. Nüfus cüzdanında asıl ismi Fatma İnayet olan usta muharrir, üniversite yıllarında, mahkeme kararıyla ismini Adalet olarak değiştirdi.
Ağaoğlu, yazılarını evlenmeden evvel Adalet Sümer, evlendikten sonra da bir mühlet Adalet Sümer Ağaoğlu isimleriyle kaleme aldı, ayrıyeten Parker Quinck, Remüs Telada takma isimlerini da kullandı.
İlkokulu Nallıhan’da okuyan muharrir, Ankara Kız Lisesi’nde okurken birinci şiir ve yazılarını kaleme almaya başladı. Yazı ile bağlantısını arkadaşlık olarak tanımlayan usta edebiyatçı, verdiği bir röportajda;
“Yazmak daima içimden geliyor”
“Öyle bir arkadaşlık ki insan bir defa başladı mı duramıyor artık. Bir yandan da yazarak öğrendiğim kadar hiçbir yerden öğrenmedim. Artık o denli bir şey ki yazmak, sigara tiryakiliğinden daha büyük bir tiryakilik. Gerçekten. Ben elimden düşürmediğim sigarayı kolay kolay bıraktım, hiç de aramadım. Lakin yazmayı bırakamadım. Tiryakilik o dereceydi. Artık yaklaşık 2 yıldır meskenden dışarı çıkamıyorum. Yeniden de yazmadan duramıyorum. Yazmak, su içer üzere içimden geliyor daima.” sözlerini kullanmıştı.
İlk şiirleri
Liseyi bitirdiği 1946 ile 1947 ortasında Ulus gazetesinde tiyatro tenkitleri kaleme alan Ağaoğlu, 1948’de birinci şiiri “Gölgeler”in yayınlandığı Kaynak mecmuasında 1950’ye kadar şiirlerini okuyucuyla buluşturdu.
Tiyatro yazdı
Başarılı edebiyatçı, 1950’de Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Fransız Lisanı ve Edebiyatı Kısmı’nı bitirdi.
Şiirin yanı sıra tiyatro oyunlarına da yönelen Ağaoğlu, Ankara Radyosu’nda misyona başladığı 1951’de, birinci radyo oyunu “Aşk Şarkısı”nı yazdı. Radyoda bir müddet dramaturg olarak çalışan müellif, daha sonra Radyo Tiyatrosu Müdürü oldu.
Başarılı yazar, 1961’de tiyatro oyuncusu ve direktör arkadaşları Kartal Tibet, Üner İlsever, Çetin Köroğlu ve Parıltı Sabuncu ile Ankara’nın birinci özel tiyatrosu “Meydan Sahnesi”ni kurdu, ayrıyeten Meydan Sahne mecmuasını çıkardı.
“Bir piyes yazalım”
Sevim Uzungören ile kaleme aldığı “Bir Piyes Yazalım” yapıtının Ankara’da sahnelenmeye başladığı 1953’te, tiyatro konusundaki görgü ve bilgisini artırmak üzere Paris’e giden müellif, 1954’te mühendis Halim Ağaoğlu ile evlendi ve eşinin 2018’deki vefatına kadar evlilikleri devam etti.
Yazarın, yaşadığı etraftan edindiği müşahedeler üzerine kurduğu “Evcilik Oyunu” yapıtı 1963-1964 döneminde Ankara’da sahnelendi.
TRT’nin kurulmasının akabinde program uzmanı ve daire başkanlığı misyonlarında bulunan Ağaoğlu, 1971’e kadar TRT’de çalıştı.
Eserleri birçok lisanda yayınlandı
Yazdığı oyunlarla 1960 ve 1970’li yılların önde gelen oyun müelliflerinden biri olan Ağaoğlu’nun yapıtları; Almanca, Slovakça, İngilizce, Hollandaca ve Bulgarcaya çevrildi. Ağaoğlu, kaleme aldığı oyunlarda, toplumun problemlerine, aktüel gelişmelere hassas bir tutum sergiledi.
Adalet Ağaoğlu, 1970’lerden itibaren roman ve kıssa yazarlığına yöneldi, “Ölmeye Yatmak” isimli birinci romanını 1973’te, “Yüksek Gerilim” isimli birinci öykü kitabını ise 1974’te okuyucunun beğenisine sundu.
Dar Vakitler…
Dar Zamanlar” alt başlığıyla yayınlanan “Ölmeye Yatmak”, “Bir Düğün Gecesi” ve “Hayır…” isimli üç romanında, vakti yazdığı romanların en kıymetli figürü haline getiren muharrir, Çağdaş Türk romanında “zaman ustası” olarak kıymetlendirilir oldu.
Unutulmaz edebiyatçı, romanlarında çoklukla aydınların sıkıntılarını ve bağlarını ele alırken, Ölmeye Yatmak’ta, cumhuriyet devrinin hükümran ideolojisinin, kentsoylu toplumsal kısımlar üzerindeki tesirlerini ve tutarsızlıklarını işledi.
Yaptığı bir açıklamada, yaşadığı devirde uğradığı sansür nedeniyle tiyatro oyunu yazmayı bırakıp roman yazmaya yöneldiğini belirten usta kalem, şunları kaydetmişti:
“Kitabım hakkında makus şeyler yazdılar”
“İlk romanım çıktığı vakit devrin en ünlü eleştirmenleri çok berbat şeyler yazdılar bu kitap için. Ancak ben sokakta yürürken okurun ‘İyi ki Ölmeye Yatmak’ı yazdınız. Ne kadar öbür bir roman.’ deyip beni yoldan çevirdiği oldu. Ben okura karşı sorumluluk duydum. İnan ki sizlerin bana ne diyeceğini, en çok bunu düşünürüm. O sorumluluğu daima duydum. 90 yaşında hala duyuyorum. Bu katlandı, hiç bitmedi. Ben okurum sayesinde var oldum. Eleştirmenler sayesinde var olmadım. Biz bu türlü buluştuk.”
Sinemaya uyarlanan roman: Fikrimin İnce Gülü
Yaklaşık 20 yıl roman, öykü ve denemeler yazan Ağaoğlu, 1991’de “Çok Uzak Fazla Yakın” isimli yapıtıyla oyun yazarlığına dönüş yaptı.
Yazarın, “Fikrimin İnce Gülü” romanı, “Sarı Mercedes” ismiyle 1993’te Tunç Okan tarafından sinemaya uyarlandı.
Ağaoğlu, 1996’da, parkta otururken bir otomobilin kendisine çarpması sonucu ağır yaralandı, Türkiye’de ve Türkiye dışında uzun bir tedavi devri geçirdikten sonra sıhhatine kavuştu.
Bol ödüllü yazar
New York’ta 1969’da yayınlanan The Reader’s Encyclopedia of World Drama isimli tiyatro ansiklopedisinde dünya tiyatro müellifleri ortasında anılan müellifin “Yaşamak” isimli oyunu, Fransız ve Alman radyolarında yayınlandı.
“Üç Oyun” yapıtıyla 1974’te TDK Tiyatro Mükafatını alan Ağaoğlu, “Yüksek Gerilim” ile 1975’te Sait Faik Kıssa Armağanını, “Bir Düğün Gecesi” ile 1979’da Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Mükafatını, 1980’de Orhan Kemal Roman Armağanını ve Madaralı Roman Ödülü’nü kazandı.
Başarılı müellif ayrıyeten “Çok Uzak Fazla Yakın” ile 1992’de Türkiye İş Bankası Edebiyat Büyük Mükafatını, 1995’te Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Mükafatını, “Romantik Bir Viyana Yazı” ile 1996’da Aydın Doğan Vakfı Edebiyat Mükafatını, 1997’de NTV Yılın Muharriri Mükafatını, 1999’da ise Aziz Nesin Mükafatını aldı.
Oyunları
Bir Piyes Yazalım” (S. Uzgören ile, 1953), “Evcilik Oyunu” (1964), “Tombala” (Türk Dili dergisi, 1967), “Çatıdaki Çatlak” (1969), “Üç Oyun” (1973), “Kendini Yazan Şarkı” (1977), “Oyunlar” (1982), “Çok Uzak Fazla Yakın” (1991), “Duvar Öyküsü” (1992), “Şiir ve Sinek” (1992), “Oyunlar I-II” (1993), “Toplu Oyunlar” (1996).
Romanlar
Ölmeye Yatmak” (1973), “Fikrimin İnce Gülü” (1976), “Bir Düğün Gecesi” (1979), “Yaz Sonu” (1980), “Üç Beş Kişi” (1984), “Göç Temizliği” (1985), “Hayır…” (1987), “Ruh Üşümesi” (1991), “Romantik Bir Viyana Yazı” (1993), “Dert Dinleme Uzmanı” (2014)
Adalet Ağaoğlu öldü
Usta müellif 14 Temmuz 2020’de hayatını kaybetti.
Haber Kaynağı: Anadolu Ajansı (AA)
