Bosna-Hersek’te Srebrenitsa Katliamı: Bir Soykırımın Hikayesi
Tarihler 1995’i gösterdiğinde, insanlık tarihinin en karanlık dönemlerinden biri Bosna-Hersek’te yaşandı. Bosna Savaşı, yakın tarihin en büyük trajedilerinden birine ev sahipliği yaptı. Sırp güçleri, Srebrenitsa’da soykırım gerçekleştirerek 8 binden fazla Müslüman Boşnak’ı acımasızca katletti. Srebrenitsa Katliamı, uluslararası toplumun insan hakları ve savaş suçları konusundaki sorumluluklarının ne denli önemli olduğunu bir kez daha gözler önüne serdi. Bu trajedi, gelecekte benzer olayların yaşanmaması için uluslararası müdahale ve barış gücü operasyonlarının gerekliliğini vurgulayan önemli bir örnek olarak tarihteki yerini almıştır.
SREBRENİTSA KATLİAMI NEDİR, NE ZAMAN VE NEREDE OLDU?
Takvimler 11 Temmuz 1995’i gösterdiğinde, dünya insanlık tarihinin en korkunç olaylarından birine tanıklık etti. Srebrenitsa’da 8 bin 372 Müslüman Boşnak, hunharca katledildi. Bu olay, II. Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa’da meydana gelen en büyük katliam olarak hafızalara kazındı. Aradan geçen 27 yıla rağmen, Srebrenitsa’nın acısı hala dinmemiştir.
BAĞIMSIZLIK KARARI VE SAVAŞ
Srebrenitsa’da yaşanan olayların kökeni, Yugoslavya’nın parçalanmasına dek uzanmaktadır. 1986-1992 yılları arasında yaşanan iç savaşlar sonrasında Yugoslavya, bir dizi parçalanma sürecine girmiştir. 1992 yılında Aliya İzzetbegoviç önderliğinde yapılan referandumla Bosna-Hersek, bağımsızlığını ilan etti. Bu bağımsızlık kararı ABD, Batılı ülkeler ve Birleşmiş Milletler tarafından kabul edildi. Ancak bu durum, Bosna Savaşı’nın patlak vermesini engelleyemedi. Sırp güçleri, bölgede yaşayan Boşnak ve Hırvatları hedef alarak harekete geçti. Kısa süre içinde Boşnak şehirlerinin birçoğu işgal edildi.
Sırpların Srebrenitsa’ya yaklaştığını gören halk, Hollandalı Birleşmiş Milletler askerlerinden kendilerini korumalarını talep etti. Ancak bu istekleri reddedildi. Boşnaklar, şehir güvenli bölge ilan edildiğinde ellerindeki silahları teslim etmişti. Sırp ordusu yaklaştığında, en azından bu silahların iade edilmesini talep ettiler, fakat bu da kabul edilmedi. Böylece, tamamen savunmasız bir duruma düştüler.
KATLİAM GÜNLERCE SÜRDÜ
1995 Temmuz ayında Sırp güçleri, Srebrenitsa’daki Hollandalı Birleşmiş Milletler askerleriyle anlaşarak şehri hedef aldı. Savaş sırasında şehrin güvenliğini sağlamakla görevli Hollandalı Komutan Thom Karremans, kontrolü Sırplara teslim etti. Sırp lider Ratko Mladiç komutasındaki birliklerin Srebrenitsa’ya girmesiyle, insanlık tarihinin en acı olaylarından biri yaşandı. Şehirdeki askerlik çağındaki tüm erkekler, bir otobüse bindirilerek kurşuna dizilmek üzere götürüldü. Ardından, genç, yaşlı, kadın, erkek demeden önlerine gelen herkesi öldürmeye başladılar.
Sırp askerleri, sivil halkı ormanlık alanlarda, fabrikalarda ve depolarda acımasızca katletti. Katledilen Boşnaklar, toplu mezarlara gömüldü. 5 gün boyunca süren bu katliamda, toplamda 8 bin 372 kişi hayatını kaybetti. Bu olay, Bosna’daki savaşın sona ermesi için dünya kamuoyunda artan baskılara yol açtı ve aynı yıl ateşkes ilan edildi.
TOPLU MEZARLAR BULUNDU
Sırp askerleri, kurbanların cesetlerini tanınmaz hale getirerek birçok toplu mezara gömdü. Soykırım kurbanlarından 600’ü, olaydan 8 yıl sonra bulundu ve Potoçari Anıt Mezarlığı’na defnedildi. Bosna halkı, yıllar geçmesine rağmen katliam kurbanlarının toplu mezarlarını bulmak için mücadele etmeye devam ediyor. Toplu mezarlarda cesetlerine ulaşılan kurbanlar, kimlik tespitinin ardından her yıl 11 Temmuz’da Potoçari Anıt Mezarlığı’nda düzenlenen törenle toprağa veriliyor. Bu yıl Potoçari’ye defnedilenlerin sayısı 6 bin 610’a ulaşacak ve Bosna halkı, 2 binden fazla katliam kurbanını aramaya devam edecek.
LAHEY’DEN “SOYKIRIM” KARARI
Lahey’deki Uluslararası Adalet Divanı, 2007 yılında Srebrenitsa’da yaşananların soykırım olduğunu kabul etti. Ancak, Sırbistan’ın bu olaydan sorumlu tutulamayacağına hükmetti. Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesi, Bosnalı Sırpların eski lideri Radovan Karaciç’i Srebrenitsa Soykırımı’ndan sorumlu tutarak 40 yıl hapis cezasına çarptırdı. Yıllar geçtikten sonra, 27 Haziran 2017’de Hollanda Mahkemesi, Srebrenitsa katliamıyla ilgili önemli bir karar verdi. Mahkeme, Hollanda askerlerinin yasa dışı hareket ettiğine ve Hollanda’nın soykırımda kısmen hatalı olduğuna karar verdi.
Birleşmiş Milletler, Bosna’da sivil halkı korumak amacıyla altı yerleşim birimini güvenli bölge ilan etti. Srebrenitsa da bu güvenli bölgelerden biri oldu. Güvenli bölge ilan edildikten sonra, şehrin nüfusu 24 bin civarından 60 bine kadar yükseldi; zira Sırp zulmünden kaçan insanlar Srebrenitsa’ya sığınıyordu.
