Maymun Çiçeği Varyantı Afrika’da Ortaya Çıktı
Afrika’da maymun çiçeği varyantının tespit edilmesi, sağlık otoritelerinde endişelere yol açtı. Afrika Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (Afrika CDC) Genel Müdürü Jean Kaseya, yaptığı açıklamada, 2022-2023 yılları arasında bildirilen vakaların %79 oranında artış gösterdiğini, 2023-2024 döneminde ise bu artışın %160’a ulaştığını belirtti. Peki, maymun çiçeği virüsü nasıl bulaşıyor? Belirtileri nelerdir? İşte, maymun çiçeği varyantı hakkında bilmeniz gerekenler:
Maymun Çiçeği Virüsü Nedir?
Maymun çiçeği virüsü, ilk kez 1958’de maymunlarda tespit edilmiş, insanlarda ise 1970’te Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde görülmüştür. Araştırma laboratuvarındaki maymunlarda çiçek benzeri bir salgın nedeniyle bu hastalığa “maymun çiçeği” adı verilmiştir. Başta Nijerya ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti olmak üzere, Orta ve Batı Afrika’daki tropikal yağmur ormanlarının bulunduğu 11 ülkede görülen hastalığın sıklığı tam olarak bilinmemektedir. Afrika’da her yıl birkaç yüz vaka olduğu tahmin edilmektedir. Hastalık, zaman zaman enfekte hayvanlar veya insanlar aracılığıyla Afrika dışına taşınmakta, ancak bu bölgelerde az sayıda insan etkilenmektedir.
Maymun çiçeği, çiçek virüsüne akraba olan bir DNA virüsüdür. İki alt tipi bulunmaktadır: Batı Afrika ve Orta Afrika (Kongo Havzası). Batı Afrika türü, Kongo türüne göre daha hafif bir seyir izlemektedir. Şu an için genetik analizler tamamlanmamış olsa da, Afrika dışında görülen vakaların büyük ihtimalle Batı Afrika alt tipine ait olduğu öngörülmektedir.
Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Bulaşır?
Adından anlaşılacağı üzere, maymunlardan ziyade sincap, sıçan ve fare gibi kemirgenlerde bulunan bu virüs, enfekte insanlardan veya virüsle kirlenmiş giysi, havlu ve çarşaf gibi eşyalarla yakın temas yoluyla da bulaşabilmektedir. Virüs, sağlıklı bireylerin cildinde gözle görülemeyen çatlaklar veya mukozalar (ağız, burun, göz) aracılığıyla vücuda girmektedir.
İnsandan insana bulaşma, genellikle büyük solunum salgısı damlacıklarıyla gerçekleşmektedir. Bu, yüz yüze, uzun süreli ve yakın temasla olmaktadır. Virüs, uzak mesafelere gidebilen küçük damlacıklardan ziyade, büyük damlacıklarla bulaşmaktadır.
Maymun Çiçeği Belirtileri Neler?
Maymun çiçeği, ateş, baş ağrısı, yorgunluk, yaygın vücut ağrıları, lenf bezlerinde şişlik ve ciltte lezyonlar (döküntü) gibi belirtilerle kendini göstermektedir. Lenf bezi şişliği, maymun çiçeğini çiçek, su çiçeği ve kızamıktan ayıran en önemli belirtidir. Yakınmalar, virüsle temastan ortalama 6-13 gün sonra ortaya çıkar.
Hastalığın ilk 5 gününde ateş, şiddetli baş ağrısı, lenf bezlerinde şişme, sırt ağrısı ve aşırı halsizlik gibi belirtiler yaşanırken, ciltteki döküntüler ateş başladıktan 1-3 gün içinde görülmektedir. Döküntüler, avuç içi, ayak, ağız içi, genital bölge ve gözlerde oluşmakta ve kabuk bağlayarak kaybolmaktadır.
Tanı Nasıl Konuluyor?
Maymun çiçeği hastalığından şüphelenildiğinde, belirtileri gösteren kişilerin son bir ay içinde riskli bölgelere seyahat edip etmedikleri veya benzer belirtileri olan kişilerle yakın temaslarının olup olmadığının sorgulanması gerekmektedir. Kan örnekleriyle tanı konulamayan bu hastalık, kanda çok kısa süre kaldığı için PCR testleri ile saptanamamaktadır. Antijen ve antikor testleri de daha önce uygulanan çiçek aşısı gibi nedenlerle her zaman doğru sonuç vermemektedir.
Hastalık şüphesi olan bireylerde lezyonlardan uygun şekilde ve gerekli güvenlik önlemleriyle alınan örneklerin “biyogüvenlik düzeyi 2” olan laboratuvara gönderilmesi gerekmektedir. Maymun çiçeği hastalığı teyit edilen hayvan veya kişilerle temas edenler, son temastan sonraki 21 gün boyunca belirtiler açısından izlenmelidir.
Maymun Çiçeği Öldürücü Mü?
Maymun çiçeği, genellikle 2-4 hafta içerisinde kendiliğinden iyileşmektedir. Ancak bağışıklığı baskılanmış bireylerde ve küçük çocuklarda ağır hastalıklar görülebilmektedir. Genel olarak hastalananların %3-6’sı, çoğunlukla küçük yaştaki çocuklardan oluşmaktadır. Orta Afrika alt tipinde öldürücülük oranı %11’e kadar çıkabilirken, güncel vakalarda etkili olduğu düşünülen Batı Afrika alt tipinin öldürücülüğü ise %1 gibi daha düşük bir oranda kalmaktadır.
Maymun Çiçeği Tedavisi Var Mı?
Maymun çiçeği hastalığı için yaygın olarak kullanılan bir ilaç bulunmamakta, ancak şimdiye kadar vakalar sidofovir ve brinsidofovir gibi etken maddeli ilaçlarla kontrol altına alınmıştır. Dünya Sağlık Örgütü, Afrika’daki deneyimlere dayanarak çiçek aşısının maymun çiçeğinden %85’e kadar koruma sağlayabileceğini bildirmiştir. Ancak çiçek aşısı, hastalığın dünya genelinde sona ermesi nedeniyle 1980 yılından beri uygulanmamaktadır. Bu durumda, günümüzde çiçek aşısı yapılan bireyler genellikle 40-50 yaş üzerindekilerden oluşmaktadır. Uzun süreli aşı uygulanmaması ise bağışıklığın düzeyiyle ilgili endişeleri beraberinde getirmektedir.
