Kuduz Hastalığı: Belirtileri, Bulaşma Yolları ve Tedavi Yöntemleri
Kuduz hastalığı, son günlerde sıklıkla gündeme gelen sağlık konularından biridir. Kuduz, özellikle köpeklerin ısırıkları yoluyla insanlara bulaşan, viral bir zoonotik hastalıktır. Bulaşma, enfekte hayvanların tükürüğünün yaralar veya mukozal yüzeylerle teması yoluyla gerçekleşir. Aşı ile önlenebilen bu hastalık, tedavi edilmediğinde ciddi sonuçlara yol açabilir. Kuduzun belirtileri, nasıl bulaştığı ve tedavi yöntemleri hakkında detaylı bilgi alalım.
Kuduz Nedir?
Kuduz, Antartika hariç, dünya genelinde görülen ve enfekte hayvanların ısırmasıyla bulaşabilen viral bir hastalıktır. Aşı ile önlenebilir olması, bu hastalığın önemini artırmaktadır.
Kuduz Nasıl Bulaşır?
Kuduz, genellikle hasta bir hayvanın derin ısırığı veya tırmalaması ile insanlara geçer. Evcil ve vahşi hayvanlar, kuduz virüsünün yayılmasında rol oynayabilir. İnsan kuduz vakalarının büyük bir kısmı köpeklerden kaynaklanmaktadır. Bunun dışında yarasalar, çakallar, kokarcalar, tilkiler ve rakunlar gibi diğer hayvanlar da kuduzun bulaşmasında etkili olabilir.
Ayrıca, kuduz virüsü içeren tükürük veya beyin dokusu gibi enfekte materyallerin gözlere, buruna, ağıza veya yaralara temas etmesiyle de bulaşma mümkündür. Ancak bu durum daha düşük oranda görülmektedir. Nadir durumlarda organ nakli, kornea, solunum yolu ve mukozal membranlardan (ağız, burun, göz) bulaşma olabilmektedir. Kuduz bir hayvanı sevmek veya onun kanı, idrarı ya da dışkısıyla temasta bulunmak, bulaşma riski oluşturmaz.
Kuduz Belirtileri Nelerdir?
Kuduzun kuluçka süresi genellikle 1-3 ay arasında değişir, ancak bu süre 1 haftadan 1 yıla kadar uzayabilir. İlk belirtiler, genel halsizlik, huzursuzluk, ateş ve baş ağrısı gibi grip benzeri semptomlarla başlar. Bu belirtiler birkaç gün sürebilir. Isırık bölgesinde ağrı, batma veya kaşıntı hissi, ilerleyen günlerde anksiyete, bilinç bulanıklığı ve sinirlilik gibi durumlarla devam edebilir.
Hastalığın ilerlemesiyle birlikte, merkezi sinir sisteminin etkilenmesi sonucu uykusuzluk, halüsinasyonlar, anormal davranışlar, bilinç kaybı, hafif veya kısmi felç, aşırı uyarılma, saldırganlık, tükürük salgısında artış, yutma güçlüğü ve sudan korkma gibi daha belirgin belirtiler ortaya çıkar. Kuduzun akut dönemi genellikle 2-10 gün içinde sonlanır.
Belirtiler bir kez ortaya çıktıktan sonra, sadece destekleyici tedavi uygulanabilir ve bu durum neredeyse her zaman ölümle sonuçlanır. Ölüm, genellikle belirtilerin başlamasından birkaç gün sonra gerçekleşir. Bugüne kadar klinik olarak kuduzdan kurtulan yalnızca 10 vaka bildirilmiştir ve bunlardan sadece 2’sinin ısırılma öncesi veya sonrası aşı ile korunma öyküsü bulunmaktadır.
Kuduzun Tedavisi Var Mı?
Kuduzun klinik başlangıcından önce enfeksiyonun varlığını gösteren bir test mevcut değildir. Kuduzla ilgili havadan veya sudan korkma gibi belirtiler görülmediği sürece, klinik teşhis koymak zor olabilir. Yaşayan insanlarda, ölüm sonrası çeşitli teşhis teknikleri ile enfekte dokularda (beyin, deri, idrar veya tükürük) virüs, virüs antijenleri veya nükleik asitler tespit edilmeye çalışılır.
Herhangi bir yaralanma durumunda enfeksiyon olasılığını azaltmak için en etkili yöntem, yarayı hemen su ve sabunla iyice yıkamaktır. Maruziyetten sonra mümkün olan en kısa süre içinde lokal yara tedavisi başlatılması, kuduz aşısı ve kuduz immünglobülinin uygulanması, kuduz semptomlarını ve ölüm riskini önleyebilir.
Kuduz Aşısı Kimlere Yapılır?
Isırılma sonrası korunma, 14 günlük bir süre içinde bir doz insan immün globulini ve 4 doz kuduz aşısı uygulanmasını içerir. Kuduz immün globulini ve ilk doz kuduz aşısı, sağlık kuruluşları tarafından ısırılma sonrasında mümkün olan en kısa süre içinde yapılmalıdır. Diğer aşı dozları ise ilk dozdan 3, 7 ve 14 gün sonra uygulanmalıdır.
Bazı durumlarda, ısırılma öncesi proflaktik aşılama önerilebilir. Bu durumda 3 doz aşı, 0, 7 ve 21 veya 28. günlerde birer doz olarak yapılır. Proflaktik aşılama önerilen durumlar şunlardır:
- Kırsal alanlarda vakit geçirenler (hayvanlarla çalışan biyologlar, veterinerler veya tarım uzmanları gibi),
- Hayvanlarla yakın temas gerektiren işler planlayanlar (hayvan ticareti, maden işletmeciliği vb.),
- Köpeklerin yaygın olduğu ve tıbbi bakımı zor olan uzak kırsal köyleri ziyaret edenler,
- Köpeklerde kuduzun yaygın olduğu bölgelerde bir aydan fazla kalanlar.
Ayrıca korunma için:
- Evcil hayvanlarınızı aşılatın,
- Evcil hayvanınızın vahşi hayvanlarla etkileşimini azaltın,
- Başıboş hayvanlardan kaçının,
- Başıboş veya hasta hayvanları ilgili kurumlara bildirin.
