HMPV Nedir ve Neden Endişelenmeliyiz?
Bundan tam 5 yıl önce, tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgını tarihi değiştirmişti. Çin’de ortaya çıkan bu virüs, 7 milyondan fazla insanın hayatını kaybetmesine neden olmuş, çok daha fazlası ağır hastalıklarla mücadele etmek zorunda kalmıştı. Bu süreç, iş yaşamından sosyal medyaya kadar birçok alanı köklü bir şekilde değiştirdi. Geçtiğimiz hafta yine Çin’de ortaya çıkan bir virüs, pek çok kişide 5 yıl öncesinin korkularını yeniden canlandırdı. Şimdi, kısaca HMPV olarak bilinen “human metapneumovirus” yani insan metapnömovirüsü hakkında endişelenmeli miyiz? İşte şu ana kadar bildiklerimiz:
1) HMPV NEDİR?
HMPV, dünya genelinde her yıl yaygın olarak görülen ve solunum yolu hastalıklarına neden olan bir patojendir. Bu virüs, kişileri hayatlarının farklı dönemlerinde tekrar tekrar enfekte edebilme özelliğine sahiptir. Türkiye gibi soğuk kış mevsimlerinin yaşandığı bölgelerde mevsimsel bir virüs olan HMPV, Ekvator’a yakın sıcak iklimlerde yıl boyunca aktif olabilmektedir.
HMPV, RSV olarak bilinen respiratuar sinsityal virüse benzerlik gösteriyor. Grip ve Covid-19 gibi, bu virüs de öksürük, ateş, burun tıkanıklığı ve hırıltılı solunum gibi belirtilerle kendini gösteriyor. Çoğu HMPV enfeksiyonu hafif semptomlara neden olurken, bebekler, yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde daha ağır vakalara yol açabiliyor. Astım, KOAH veya amfizem gibi akciğer hastalıkları olan kişiler de HMPV’nin ciddi sonuçlar doğurabileceği bir başka risk grubunu oluşturuyor.
Gelir düzeyi yüksek ülkelerde HMPV kaynaklı ölümler oldukça nadirken, sağlık sisteminin zayıf olduğu düşük gelirli ülkelerde bu tür vakalar daha sık görülmektedir.
2) BU VİRÜS NE ZAMANDIR DOLAŞIMDA?
HMPV ilk olarak 2001 yılında tespit edilmiştir. Ancak uzmanlar, bu virüsün en az 60 yıldır insanların arasında dolaşımda olduğunu ifade ediyor. Vanderbilt Üniversitesi Tıp Merkezi’nde pediatrik bulaşıcı hastalıklar uzmanı olan Dr. Leigh Howard, The New York Times’a verdiği bir röportajda, “Bu virüs yeni değil ama adı influenza, Covid veya RSV kadar bilinmiyor” demektedir. Bunun nedenlerinden biri, hastanelerde HMPV teşhisi konulmadığı durumlarda, bu virüsün adının anılmamasıdır.
Dr. Howard, “Klinik özelliklerini diğer viral hastalıklardan ayırt etmek oldukça zor ve HMPV için Covid, grip veya RSV gibi rutin testler yapılmıyor. Bu nedenle enfeksiyonların çoğu fark edilmiyor ve o anda yaygın olan solunum yolu hastalığı neyse o sayılıp geçiliyor” ifadelerini kullanmıştır. Uzmanlar, vakalardaki artışın, yeni teknolojilerin HMPV’yi daha kolay teşhis etmesine bağlı olabileceğini belirtmektedir.
3) HMPV ENFEKSİYONLARI NASIL YAYILIYOR? VİRÜS NASIL BULAŞIYOR?
HMPV’nin bulaşma yolları, soğuk algınlığı, grip ve Covid-19 ile büyük ölçüde benzerdir. Hastalık; öksürük ve hapşırık yoluyla havaya yayılan damlacıklar, enfekte bir kişiyle doğrudan temas veya kontamine olmuş yüzeylere temas yoluyla bulaşmaktadır.
4) HMPV’NİN AŞISI YA DA TEDAVİSİ VAR MI?
HMPV’ye özel bir aşı mevcut değildir. Ancak RSV için bir aşı bulunmaktadır ve bu iki virüse karşı koruma sağlayacak tek bir aşı geliştirilmesi için araştırmalar sürmektedir. HMPV’ye karşı özel bir antiviral tedavi de bulunmamaktadır. Tedavi, daha çok semptomların hafifletilmesi üzerine odaklanmaktadır.
Dr. Stephens, HMPV’nin Covid-19 veya influenzanın aksine bildirilmesi gereken bir hastalık olmadığını, daha çok “soğuk algınlığı” başlığı altında değerlendirilen virüslerden biri olduğunu ifade etmektedir. Brisbane’daki Mater Sağlık Hizmetleri’nde bulaşıcı hastalıklar direktörü olarak görev yapan Prof. Dr. Paul Griffin ise, “Ağır hastalıklara neden olabiliyor ve bu durumlar yaşanıyor. Bu nedenle insanların durumun ne olduğunu bilmesi önemlidir” demektedir.
5) ÇİN’DEN HMPV’YLE İLGİLİ AÇIKLAMA GELDİ Mİ?
Çinli yetkililer, HMPV vakalarının arttığını doğrulamakla birlikte, bu virüsün yabancı bir patojen olmadığını ve büyük bir endişe yaratmadığını vurgulamışlardır. Covid-19’a yol açan koronavirüs ise yeni bir patojendi ve insanların bağışıklık sistemleri bu virüse karşı savunma geliştirmediği için ağır hastalık ve ölüm oranları oldukça yüksek olmuştur.
Çin Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi, 27 Aralık’ta düzenlediği basın toplantısında, HMPV vakalarının 14 yaş altı çocuklar arasında arttığını belirtmiştir. Bu artışın özellikle Çin’in kuzeyinde gözlemlendiği ve influenza vakalarında da benzer bir artış yaşandığı ifade edilmiştir. Ocak ayının sonuna denk gelen Çin Yeni Yılı’nda seyahatlerin ve kalabalık grupların artmasıyla vakaların en yüksek seviyeye ulaşmasının beklendiği de bildirilmektedir.
6) ÇİN KAMUOYU HMPV’YE NASIL BİR TEPKİ VERDİ?
Çin’deki sosyal medya platformlarında, HMPV hakkında endişe hakimdir. Birçok kişi hayatları boyunca bu virüsü duymadıklarını ve bunun yeni bir patojen olduğunu öne sürmektedir. Ancak resmi haber kanalları, vatandaşları rahatlatmaya yönelik bir yayın politikası izlemekte ve antiviral ilaçların bilinçsiz kullanılmasına karşı uyarılarda bulunmaktadır. Koronavirüs pandemisi sırasında stokladıkları maskeleri kullanabilecekleri için sevinen sosyal medya kullanıcıları da mevcuttur. Ancak birçok kişi, sadece HMPV’nin değil, genel olarak hastalıkların arttığını dile getirmektedir.
7) DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ’NDEN BİR AÇIKLAMA GELDİ Mİ?
Dünya Sağlık Örgütü yetkilileri, HMPV vakalarıyla ilgili kaygılanacak bir durum olmadığını belirtmişlerdir. Örgüt adına bir açıklama yapan Dr. Margaret Harris, Çin makamlarından gelen raporlara göre vakalarda öngörülebilir bir artış görüldüğünü ifade etmiştir. Dr. Harris, “Yılın bu zamanı, Kuzey Yarımküre’nin kış ayları olduğunu dikkate alırsak, mevsimsel influenza, RSV ve insan metapnömovirüsü gibi akut solunum enfeksiyonlarında her ay artışlar yaşanması beklenmektedir” demiştir.
8) ENDİŞELENMELİ MİYİZ?
Çin’den gelen haberler, 5 yıl önceki Covid pandemisinin ilk günlerini akıllara getirmektedir. Ancak mevcut durum ile 5 yıl önceki durum arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Covid, hayvanlardan insanlara bulaşmış olan ve daha önce bilinmeyen bir virüstü; oysa HMPV, geçmişte kapsamlı araştırmalara konu olmuş ve tanı konulabilen bir virüstür. Küresel nüfusun büyük bir kısmı bu virüse karşı bağışıklığa sahipken, Covid’e karşı bağışıklığımız hiç yoktu. Bu nedenle Covid pandemiye dönüşmüştü. HMPV’nin mevsimsel olarak ağır geçmesi, hastaneleri zorlayabilir, özellikle çocuk servislerinde yoğunluk yaratabilir. Ancak sağlık sisteminin bu yükün altında ezilmesi beklenmemektedir.
Prof. Dr. Griffin, “Bu virüsün bir pandemiye yol açacağına dair endişelenmemiz gerektiğini düşünmüyorum. Ancak vakalardaki artış ve bunun etkileri önemli” demektedir. Ayrıca, HMPV’ye özel aşı veya antiviral ilaçların yokluğunun, hastalığın yayılmasını önlemek için Covid pandemisinden ders çıkarılabileceğini vurgulamaktadır.
9) NE YAPABİLİRİZ?
Prof. Dr. Griffin, “Covid pandemisi süresince önlemler alarak sayıları azaltma konusunda oldukça başarılıydık. Ancak şimdi o zamanki kadar sıkı önlemler almıyoruz ve vakaların yeniden arttığını gözlemliyoruz. Kesinlikle Covid dönemindeki gibi sıkı kısıtlamalar önermiyorum, ancak evde kalmak, öksürürken ve hapşırırken damlacıkları yaymamak için dikkatli olmak ve el hijyenine önem vermek kış sezonunda çok önemlidir” demektedir. Ayrıca, hasta olan kişilerin işe veya okula gitmemeleri gerektiği konusunda da uyarıda bulunmaktadır. Dr. Stephens, hasta kişilerin kalabalık ortamlara girmeden önce maske takmalarını, böylece başkalarını, özellikle yüksek risk grubundakileri enfekte etmekten kaçınmalarını tavsiye etmektedir.
