10 Aralık Dünya İnsan Hakları Günü
10 Aralık, her yıl kutlanan Dünya İnsan Hakları Günü, Birleşmiş Milletler tarafından 1948 yılında kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin kabul tarihi olarak belirlenmiştir. Bu önemli gün, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda yapılan oylama ile tüm devletleri ve sivil toplum kuruluşlarını insan haklarına saygı göstermeye davet eden bir gün olarak kutlanmaktadır.
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin Temel Maddeleri
İnsan hakları, bireylerin doğuştan sahip olduğu temel haklar olarak kabul edilir ve bu hakların korunması, adaletin sağlanması için büyük bir öneme sahiptir. İşte İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin bazı önemli maddeleri:
Madde 24
Her bireyin dinlenme, eğlenme hakkı vardır; ayrıca çalışma süresinin makul bir şekilde sınırlandırılması ve belirli dönemlerde ücretli tatil hakları bulunmaktadır.
Madde 25
- 1. Her bireyin, kendisi ve ailesi için yiyecek, giyim, barınma, tıbbi bakım ve gerekli sosyal hizmetler dahil, sağlığı ve refahı için uygun bir yaşam standardına hakkı vardır.
- 2. Ana ve çocuklar, özel bir ilgi ve yardıma ihtiyaç duyarlar. Tüm çocuklar, evlilik içinde veya dışında doğsalar dahi, aynı sosyal korumadan yararlanma hakkına sahiptirler.
Madde 26
- 1. Her bireyin eğitim hakkı vardır. Temel eğitim ücretsiz olmalı ve zorunlu olmalıdır. Teknik ve mesleki eğitim herkesin erişimine açık olmalıdır. Yüksek öğrenim ise yeteneklerine göre herkese eşit olarak sunulmalıdır.
- 2. Eğitim, bireyin tam kişisel gelişimini desteklemeli ve insan haklarına saygıyı artırmalıdır. Bütün milletler, ırklar ve din grupları arasında anlayış ve dostluk geliştirilmelidir.
- 3. Ebeveynler, çocuklarına verilecek eğitim türünü seçme hakkına sahiptirler.
Madde 27
- 1. Herkes, topluluğun kültürel faaliyetlerine serbestçe katılma, güzel sanatları takdir etme, bilimsel ilerlemenin parçası olma ve bunlardan yararlanma hakkına sahiptir.
- 2. Her bireyin, yarattığı bilim, edebiyat veya sanat eserlerine dair manevi ve maddi menfaatlerinin korunması hakkı vardır.
Madde 28
Herkesin, bu Beyannamede belirtilen hak ve özgürlüklerin tam olarak uygulanmasını sağlayacak sosyal ve uluslararası bir düzene hakkı vardır.
Madde 29
- 1. Her bireyin, kişiliğinin serbest ve tam gelişimi ancak bir topluluk içinde mümkündür ve bu topluluğa karşı yükümlülükleri vardır.
- 2. Herkes, haklarının ve özgürlüklerinin kullanılmasında, başkalarının haklarının korunması amacıyla ve sadece demokratik toplumda ahlaki, kamu düzeni ve genel refahı sağlamak amacıyla kanunla belirlenen sınırlamalara tabi tutulabilir.
- 3. Bu hak ve özgürlükler, Birleşmiş Milletler’in amaç ve ilkelerine aykırı olarak kullanılamaz.
Madde 30
Bu Beyannamenin hiçbir hükmü, herhangi bir devlete, gruba veya bireye, bu Beyannamede ilan edilen hak ve özgürlükleri ihlal etmeye yönelik bir faaliyete girişme hakkı tanımaz.
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin Ön Sözü
Beyannamenin ön sözü, insanlık ailesinin tüm bireylerinde bulunan haysiyetin, eşit ve devredilemez hakların tanınmasının, özgürlük, adalet ve dünya barışının temeli olduğunu vurgular. İnsan haklarının tanınmaması ve hor görülmesi, insanlık vicdanını isyana sevk eden vahşiliklere yol açmıştır. Bu nedenle, zulüm ve baskıya karşı insanların son çare olarak ayaklanmaya mecbur kalmaması için insan haklarının bir hukuk rejimi ile korunması gereklidir.
Beyannamede ayrıca, uluslararası dostça ilişkilerin geliştirilmesi ve insan haklarına saygının sağlanması için Birleşmiş Milletler üye devletlerinin işbirliği yapmasını teşvik eden ifadeler yer alır.
Madde 1
Bütün insanlar hür, haysiyet ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı kardeşlik anlayışıyla hareket etmelidirler.
Madde 2
Herkes, ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasi veya diğer herhangi bir inanç, milli veya sosyal köken gibi ayrımlar gözetilmeksizin bu Beyannamede ilan edilen haklardan ve özgürlüklerden yararlanabilir.
Bunun yanı sıra, bağımsız bir ülke vatandaşı olma durumuna göre, herhangi bir kişinin siyasi, hukuki veya uluslararası statüsünden bağımsız olarak ayrım yapılmayacaktır.
Madde 3
Yaşamak, özgürlük ve kişi güvenliği her bireyin hakkıdır.
Madde 4
Hiç kimse kölelik veya kulluk altında bulundurulamaz; kölelik ve köle ticareti her türlü şekliyle yasaktır.
Madde 5
Hiç kimse işkenceye, zalimane, gayri insani veya onur kırıcı cezalara veya muamelelere tabi tutulamaz.
Madde 6
Herkes, her nerede olursa olsun, hukuksal kişiliğinin tanınması hakkına sahiptir.
Madde 7
Kanun önünde herkes eşittir ve farksız olarak kanunun eşit korumasından yararlanma hakkına sahiptir. Herkesin bu Beyannamede belirtilen ayrımcı muameleye karşı ve böyle bir muamele için yapılacak kışkırtmalara karşı eşit korunma hakkı vardır.
Madde 8
Her bireyin, anayasa veya kanun ile tanınan haklara aykırı muameleye karşı etkili bir şekilde mahkemelere başvurma hakkı vardır.
Madde 9
Hiç kimse keyfi olarak tutuklanamaz, alıkonulamaz veya sürülemez.
Madde 10
Herkes, haklarının, yükümlülüklerinin veya kendisine karşı cezai bir isnadın tespitinde, tam bir eşitlikle, davasının bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından adil bir şekilde ve açık olarak görülmesi hakkına sahiptir.
Madde 11
- 1. Bir suç işlemekten sanık olan herkes, savunması için gerekli tüm olanakların sağlandığı açık bir yargılama ile kanunen suçlu olduğu tespit edilmedikçe masum sayılır.
- 2. Hiç kimse, işlendiği sırada milli veya uluslararası hukuka göre suç teşkil etmeyen fiillerden veya ihmallerden ötürü mahkum edilemez. Bunun gibi, suçun işlendiği sırada uygulanabilecek olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez.
Madde 12
Hiç kimse, özel hayatı, ailesi, evi veya yazışmaları konusunda keyfi müdahalelere veya şeref ve haysiyetine karşı saldırılara maruz bırakılamaz. Herkes, bu tür müdahale ve saldırılara karşı kanunla korunma hakkına sahiptir.
Madde 13
- 1. Herkes, herhangi bir devletin sınırları içinde serbestçe dolaşma ve yerleşme hakkına sahiptir.
- 2. Herkes, kendi ülkesini de dahil olmak üzere, herhangi bir ülkeyi terketme ve ülkesine geri dönme hakkına sahiptir.
Madde 14
- 1. Herkes, zulüm karşısında başka ülkelerden mülteci olarak kabul edilme talep etme hakkına sahiptir ve mülteci muamelesi görme hakkına sahiptir.
- 2. Bu hak, gerçekten adi bir cürüme veya Birleşmiş Milletler ilkelerine aykırı faaliyetlere dayanıyorsa, ileri sürülemez.
Madde 15
- 1. Her bireyin bir vatandaşlık hakkı vardır.
- 2. Hiç kimse, keyfi olarak vatandaşlığından ve vatandaşlığını değiştirme hakkından mahrum edilemez.
Madde 16
- 1. Evlilik çağına gelen her erkek ve kadın, ırk, vatandaşlık veya din bakımından hiçbir kısıtlamaya tabi olmaksızın evlenme ve aile kurma hakkına sahiptir. Evlilik süresince ve evliliğin sona ermesinde eşit haklara sahiptirler.
- 2. Evlilik akdi, yalnızca tarafların serbest ve tam rızasıyla yapılmalı ve geçerli olmalıdır.
- 3. Aile, toplumun doğal ve temel unsurudur ve toplum ve devlet tarafından korunma hakkına sahiptir.
Madde 17
- 1. Her birey, tek başına veya başkalarıyla birlikte mülk edinme hakkına sahiptir.
- 2. Hiç kimse, keyfi olarak mülkünden mahrum edilemez.
Madde 18
Her bireyin, düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne hakkı vardır; bu hak, din veya inanç değiştirme özgürlüğünü, dini veya inancı bireysel veya toplu olarak, açık ya da özel olarak, öğretim, uygulama, ibadet ve ayinlerle ifade etme özgürlüğünü içerir.
Madde 19
Her bireyin düşüncelerini açıklama özgürlüğü vardır. Bu hak, düşüncelerinden ötürü rahatsız edilmemeyi, ülke sınırları içinde veya dışında bilgi ve düşünceleri her türlü araçla arama, elde etme veya yayma hakkını içerir.
Madde 20
- 1. Her birey, saldırısız bir şekilde toplanma ve dernek kurma hakkına sahiptir.
- 2. Hiç kimse, bir derneğe katılmaya zorlanamaz.
Madde 21
- 1. Her birey, doğrudan veya serbestçe seçilmiş temsilciler aracılığıyla, ülkesinin kamu işlerinin yönetimine katılma hakkına sahiptir.
- 2. Her birey, ülkesinin kamu hizmetlerine eşitlikle girme hakkına sahiptir.
- 3. Halkın iradesi, kamu otoritesinin temelidir; bu irade gizli oy verme veya serbestliği sağlayacak benzer bir yöntemle ifade edilmeli ve genel ve eşit oy verme yoluyla gerçekleştirilmelidir.
Madde 22
Her bireyin, toplumun bir üyesi olarak sosyal güvenlik hakkı vardır; haysiyeti için ve kişiliğinin özgürce gelişimi için gerekli olan ekonomik, sosyal ve kültürel hakların, ulusal çabalar ve uluslararası işbirliği yoluyla, her devletin yapısı ve kaynaklarıyla orantılı olarak gerçekleştirilmesine hakkı vardır.
Madde 23
- 1. Her birey, çalışma hakkına, işini serbestçe seçme, adil ve uygun çalışma koşullarına ve işsizlikten korunma hakkına sahiptir.
- 2. Herkes, hiçbir ayrım gözetilmeksizin, eşit iş için eşit ücret alma hakkına sahiptir.
- 3. Çalışan herkes, kendisi ve ailesi için insani bir yaşam standardı sağlayan adil ve uygun bir ücrete, ayrıca gerekirse her türlü sosyal güvenlik önlemleriyle de desteklenmeye hakkı vardır.
- 4. Herkes, menfaatlerinin korunması için sendikalar kurma ve bunlara katılma hakkına sahiptir.
