Covid-19 Aşıları ve Aşı Karşıtlığı Üzerine
Covid-19 aşılarının geliştirilmesiyle birlikte, hem dünyada hem de ülkemizde aşı karşıtlığı giderek artış göstermektedir. Aşı karşıtlığı, zamanla bebeklik ve çocukluk aşılarına, hatta yenidoğanlardan alınan topuk kanı testine kadar yayılmış durumdadır. Bazı aileler, çocuklarının aşılarını yaptırmak istemeyebilirken, yenidoğanlardan alınan ve ilerideki hastalıkların teşhisi için son derece önemli olan topuk kanına da izin vermemekte ısrar edebiliyorlar.
Bu durumun somut bir örneği, geçtiğimiz günlerde Ankara’da yaşandı. 2 aylık bir bebek, beyin kanaması nedeniyle yoğun bakımda entübe edildi. Yapılan incelemelerde, ailenin bebeğe doğar doğmaz yapılması gereken K vitamini enjeksiyonunu yaptırmadığı, ayrıca topuk kanı taramasını ve gerekli aşıları da reddettiği ortaya çıktı.
Yenidoğanlara yapılan aşıların ve özellikle K vitamininin önemi, topuk kanı alınmasının gerekçesi, bu testin yapılmamasının riskleri ve tüm bunların toplum sağlığı üzerindeki etkileri hakkında Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Elida Yüksel ile konuştuk.
Her Ebeveynin Bilmesi Gereken 6 Hayati Soru
1- Yenidoğan Bebeklere İlk Olarak Hangi Aşılar Yapılıyor?
Yenidoğan bebeklerde doğumdan hemen sonra uygulanan ilk aşı, hepatit B aşısıdır. Bu aşı, doğumdan sonra tercihen ilk 24 saat içinde yapılmalıdır ve bebekleri hepatit B virüsüne karşı koruma amacı taşır. Bunun yanı sıra, bebeklerin ilk birkaç ayında diğer rutin aşılar da aşı takvimine eklenmektedir. Türkiye’de Sağlık Bakanlığı’nın aşı takvimine göre, bebeklere belirli yaşlarda ek aşılar uygulanmaktadır.
2- K Vitamini Enjeksiyonu Nedir ve Bebeklerde Neden Hayati Önem Taşır?
K vitamini enjeksiyonu, yenidoğan bebeklere doğumdan hemen sonra kas içine yapılan bir takviye olup, aşı değildir. Vücutta kan pıhtılaşmasını sağlayan K vitamininin eksikliğini gidermek amacıyla uygulanır. Yenidoğan bebeklerde K vitamini eksikliği yaygın bir durumdur çünkü plasenta yoluyla anneden bebeğe yeterince geçmez ve anne sütünde K vitamini oranı düşüktür. Ayrıca bebeklerin bağırsak florası henüz gelişmediğinden K vitamini üretemezler.
Bu eksiklik, yenidoğan kanama hastalığı olarak bilinen ciddi bir kanama bozukluğuna yol açabilir. Bu hastalık, beyin kanaması, iç organ kanamaları ve farklı ciddi sağlık sorunları doğurabilir. K vitamini enjeksiyonu, bu riski neredeyse %100 oranında önler. Bu nedenle, Dünya Sağlık Örgütü, Amerika Pediatri Akademisi ve Türkiye’de Sağlık Bakanlığı gibi sağlık kuruluşları, tüm yenidoğanlara K vitamini enjeksiyonu yapılmasını önermektedir.
3- Aşılar ve K Vitamini Takviyesi Aile Onayı ile mi Yapılıyor?
Yenidoğan bebeklere yapılan aşılar ve K vitamini enjeksiyonu için ebeveyn onayı alınması gerekmektedir. Türkiye’de hepatit B aşısı doğumdan hemen sonra uygulanan ilk aşıdır. Ailelere bilgilendirme yapılır ve sözlü veya yazılı onay istenir. Eğer aile aşıyı reddederse, ‘aşı reddetme formu’ imzalatılır ve bu durum kayıt altına alınır. Aile onaylamazsa aşı yapılmaz; ancak doktorlar ve sağlık çalışanları, aşıların ve K vitamini enjeksiyonunun önemini anlatmaya çabalar.
4- Çocukluk Aşılarının Yapılmamasının Tehlikeleri Neler?
Çocukluk çağı aşılarının yapılmaması, ciddi ve ölümcül hastalıklara karşı korumasız kalınmasına neden olabilir. Aşılar, bulaşıcı hastalıklara karşı bağışıklık kazandırarak çocukların sağlıklı büyümesini sağlar. Aşıların yapılmaması durumunda ortaya çıkabilecek tehlikeler şunlardır:
- Ölümcül ve kalıcı hastalık riskleri artar: Aşı yapılmayan çocuklar ciddi hastalıklara yakalanma riski taşır.
- Salgınlara neden olabilir: Aşılanmayan çocuklar hastalıklara yakalanırsa, çevresindeki insanlara da bulaştırabilir.
- Tedavi maliyeti ve hastane yatışları artar: Aşı ile önlenebilecek hastalıklar tedavi edilmezse, yoğun bakım ve uzun süreli hastane yatışları gerekebilir.
- Bağışıklık sistemi zayıflar: Aşılanmamış çocuklar, genel olarak enfeksiyonlara karşı daha savunmasız hale gelir.
5- Topuk Kanı Neden Alınıyor?
Topuk kanı testi, yenidoğan bebeklerde doğuştan gelen bazı metabolik ve genetik hastalıkların erken teşhisi için yapılan hayati bir tarama testidir. Yenidoğan bebeklerde bazı hastalıklar başlangıçta belirti göstermeyebilir, fakat ilerleyen dönemlerde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Topuk kanı testi, bu hastalıkların erken tespit edilerek tedavi edilme ve önlem alma şansı sunar.
Bu test, bebek doğduktan 48 saat sonra genellikle hastaneden taburcu olmadan önce topuğundan birkaç damla kan alınarak yapılır. Kan, özel bir filtre kâğıdına damlatılarak laboratuvara gönderilir. İkinci topuk kanı, bebek doğduktan 72 saat sonra alınır. Sonuçlar anormal çıkarsa, ileri testler ve tedavi planlaması yapılır. Ailelerin bu testin yapılmasını reddetmemesi çok önemlidir çünkü erken teşhis edilmeyen hastalıklar geri dönüşü olmayan sağlık sorunlarına yol açabilir.
6- Çocukluk Aşılarını Olmamış Bir Kişinin Toplumsal Sağlığa Etkileri Nasıl Olur?
Bireyin çocukluk aşılarının olmaması, sadece o kişi için değil, toplum sağlığı açısından da büyük bir risk oluşturur. Aşılar, yalnızca aşılanan bireyi değil, çevresindekileri de koruyarak bulaşıcı hastalıkların yayılmasını engeller. Aşısız bireylerin sayısı arttıkça toplumda ciddi sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Salgın riski artar, yeterli sayıda kişi aşılanmazsa, bu hastalıklar geri dönebilir ve salgınlar yaşanabilir.
Sonuç olarak, aşı bireysel değil, toplumsal bir sorumluluktur. Aşısız bireyler, yalnızca kendi sağlıklarını değil, çocukları, yaşlıları, bağışıklığı zayıf olan bireyleri ve tüm toplumu riske atar.
