Afrika’da Maymun Çiçeği Varyantı Ortaya Çıktı
Afrika Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (Afrika CDC) Genel Müdürü Jean Kaseya, yaptığı açıklamada, Afrika’da maymun çiçeği vakalarının 2022-2023 arasında %79, 2023-2024 döneminde ise %160 oranında arttığını bildirdi. Bu durum, maymun çiçeği virüsünün yayılma hızının endişe verici bir şekilde yükseldiğini gösteriyor. Peki, maymun çiçeği virüsü nasıl bulaşır? Belirtileri nelerdir? İşte maymun çiçeği varyantı hakkında bilmeniz gerekenler…
Maymun Çiçeği Virüsü Nedir?
Maymun çiçeği, ilk olarak 1958 yılında maymunlarda tespit edilmiş bir virüstür ve insanlarda görülen ilk vaka 1970’te Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde kaydedilmiştir. 1958 yılındaki araştırmalar sırasında maymunlarda ortaya çıkan çiçek benzeri salgın nedeniyle bu hastalığa “maymun çiçeği” adı verilmiştir. Başta Nijerya ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti olmak üzere, Orta ve Batı Afrika’nın tropikal yağmur ormanlarıyla kaplı 11 ülkesinde görülen maymun çiçeği hastalığının sıklığı tam olarak bilinmemektedir. Afrika’da her yıl birkaç yüz vaka olduğu tahmin edilmektedir. Hastalık, zaman zaman Afrika dışındaki bölgelere enfekte hayvanlar veya insanlar aracılığıyla taşınmakta, ancak buralarda genellikle az sayıda insan etkilenmektedir.
Maymun çiçeği, çiçek virüsüne akraba olan bir DNA virüsüdür ve iki ana alt tipi bulunmaktadır: Batı Afrika ve Orta Afrika (Kongo Havzası). Batı Afrika alt tipi, Kongo türüne göre daha hafif seyirli hastalıklara neden olmaktadır. Şu anda genetik analizler tamamlanmamış olsa da, Afrika dışında görülen vakaların büyük ihtimalle Batı Afrika alt tipine ait olduğu düşünülmektedir.
Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Bulaşır?
Adının aksine, maymunlardan ziyade sincap, sıçan, fare gibi kemirgenlerde bulunan virüs, enfekte insanlarla veya virüsle kontamine olmuş giysi, havlu, çarşaf gibi eşyalarla yakın temasta bulaşmaktadır. Virüs, sağlıklı bireylerin cildindeki görünmeyen çatlaklar veya mukozalar (ağız, burun, göz) aracılığıyla vücuda girmektedir. İnsandan insana bulaşma ise büyük solunum salgısı damlacıkları ile gerçekleşmektedir. Bu nedenle, yüz yüze, uzun süreli ve yakın temas, virüsün yayılmasında önemli rol oynamaktadır.
Maymun Çiçeği Belirtileri Neler?
Maymun çiçeği hastalığı, ateş, baş ağrısı, yorgunluk, yaygın vücut ağrıları, lenf bezlerinde şişlik ve ciltte lezyonlara (döküntü) neden olmaktadır. Lenf bezlerinin şişmesi, maymun çiçeğinin çiçek, su çiçeği ve kızamıktan ayıran en önemli belirtisidir. Belirtiler, virüsle temastan ortalama 6-13 gün sonra ortaya çıkmaktadır. İlk 5 gün içinde ateş, şiddetli baş ağrısı, lenf bezlerinde şişlik, sırt ağrısı ve aşırı halsizlik gibi semptomlar görülmektedir. Ciltteki döküntüler ise ateş başladıktan sonra 1-3 gün içinde ortaya çıkar. Avuç içi, ayak, ağız içi, genital bölge ve gözlerdeki lezyonlar, kabuk bağlayıp düştükten sonra kaybolmaktadır.
Tanı Nasıl Konuluyor?
Maymun çiçeği hastalığından şüphelenildiğinde, belirti gösteren kişilerin son bir ay içinde riskli bölgelere seyahat edip etmedikleri veya benzer belirtileri olan kişilerle yakın temasları olup olmadığı sorgulanmalıdır. Kan örnekleri ile tanı konulamayan hastalık, kanda kısa süre kaldığı için PCR ile tespit edilememektedir. Antijen ve antikor testlerinin de daha önce uygulanan çiçek aşısı gibi nedenlerle her zaman doğru sonuç vermediği düşünülmektedir. Hastalık şüphesinde, lezyonlardan uygun şekilde ve gerekli güvenlik önlemleriyle alınan örneklerin “biyogüvenlik düzeyi 2 olan” laboratuvara gönderilmesi gerekmektedir. Maymun çiçeği hastalığı teyit edilen hayvan veya kişilerle temas edenlerin son temastan sonraki 21 gün boyunca belirtiler açısından izlenmesi önemlidir.
Maymun Çiçeği Ölümcül Mü?
Maymun çiçeği, genellikle 2-4 hafta içerisinde kendiliğinden iyileşmektedir. Ancak bağışıklığı baskılanmış bireylerde ve küçük çocuklarda ağır hastalıklar görülebilmektedir. Genel olarak hastalananların çoğunluğunu küçük yaştaki çocuklar oluşturmaktadır ve bu gruptaki hastaların %3-6’sı kaybedilmektedir. Orta Afrika alt tipinde öldürücülük oranı %11’e kadar çıkarken, güncel vakalara neden olan Batı Afrika alt tipinin öldürücülüğü daha düşük olup %1 civarındadır.
Maymun Çiçeği Tedavisi Var Mı?
Maymun çiçeği hastalığı için yaygın olarak kullanılan bir tedavi yöntemi mevcut değildir. Ancak, geçen vakalar genellikle sidofovir, brinsidofovir gibi etken maddeli ilaçlarla kontrol altına alınmıştır. Dünya Sağlık Örgütü, Afrika’daki deneyimlere dayanarak çiçek aşısının maymun çiçeğinden %85’e kadar koruma sağlayabileceğini bildirmiştir. Ancak, çiçek aşısı hastalığın dünya genelinde sona ermesi nedeniyle 1980’den beri uygulanmamaktadır. Bu nedenle, günümüzde çiçek aşısı olan bireyler genellikle 40-50 yaş üzerindeki kişilerle sınırlıdır. Aradan geçen uzun süre, aşıların koruyuculuğu hakkında endişelere yol açmaktadır.
